İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir

İş sağlığı ve güvenliği işçinin çalıştığı işe uygun şartlarda çalışmasının sağlanması demektir. Bu şartların sağlanması sadece işveren tarafından değil hem devlet tarafından gerekli şartların oluşturulması için kanun ve yönetmeliklerin oluşturularak bunların denetimler ile sağlanmasından başlar. Devamında işverenin bu şartları ve koşulları yerine getirmesi için gerekli önlemleri ve koşulları oluşturulması ile devam eder. En sonunda ise çalışanın veya işçinin bu şartlara ve koşullara uygun olarak hareket etmesidir. İşçinin tehlikeli hareketlerde bulunmaması, iş yerinde işin yaparken tehlikeli bir durum ile karşılaşması halinde iş güvenliği kültürü bilinci ile o işi yapmaması demektir.

İş güvenliği kültürü ne demektir?

Yukarıda bahsettiğimiz iş güvenliği kültürünün toplumda oluşması ve herkesin bu bilince uygun olarak çalışmasının sağlanması gereklidir. Bu da yine sadece işçiye değil gerek devlet gerekse işvereninde katkı sağlaması ile oluşturulabilir.

İş güvenliği kültürünü anlamak için Kültür ne demektir? Önce onu açıklayalım.

Kültür; Türk Dil Kurumunun Büyük Türkçe Sözlüğünde “Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin:” olarak tanımlanmıştır.

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA )’nun tanımına göre “iş güvenliği kültürü, örgütün iş sağlığı ve güvenliği programlarının yeterliliğine, tarzına ve uygulamadaki sürekliliğine karar veren birey ve grupların değer, algı, tutum, düşünme alışkanlıkları, yetkinlik ve davranış örüntülerinin bir toplamıdır”. Diyerek tanımlanmıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliği neleri içerir?

Başlıktan da anlaşılacağı gibi iş güvenliği ve sağlığı iki ana başlıktan oluşmaktadır.

-İş Güvenliği

-İş Sağlığı

İş Güvenliği ;

İş güvenliği iş yerindeki çalışanların işlerini yaptıkları tüm aşamalarda işveren tarafından 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununa uygun olarak görevlendirilmiş olan A-B veya C sınıfı iş güvenliği uzmanı ile o iş yerindeki tehlikelerin tespit edilmesi ve ortadan kaldırılması için yapılacak çalışmalar kısaca iş güvenliği olarak tanımlanabilir.

İş güvenliği uzmanı, o iş yerinde öncelikte çalışanların İş güvenliği eğitimleri, işe özel eğitimleri, o işi yapması için gerekli beceri ve bilgiye sahip olup olmadığını yani yetkin olup olmadığını kontrol ederek işe başlar. İş yerindeki ortam ve çalışma sahasını gezerek tehlikeli durumları bu duruma yol açacak ekip ve ekipmanları tespit edecektir. İş yerinin tehlike sınıfı ve yaptığı işte dikkate alınarak iş yerindeki çalışanlar ile “risk değerlendirmesi” yaparak iş yerindeki tehlikelerin ortadan kaldırılması için gerekli tespitlere göre yapılacakları işverene bildirecektir. İş yerinde “acil durumlarda” yapılması gerekenler ve bunu yapacak ekiplerin oluşturulmasını sağlayacaktır. İş yerinde acil durum ekibi yangın, tahliye, ilk yardım ekiplerinden oluşacaktır. İlk yardım ekibindeki görevli kişinin “ilk yardımcı belgesi” olması gereklidir. Bu belge “sağlık bakanlığından yetki almış eğitim kurumlarınca yapılacak yazılı ve uygulamalı test sonrası verilmektedir.

İş yerindeki ortam ölçümleri yaptırılarak, aydınlatma-ısı-gürültü vb. iş hijyeni şartlarının kontrolü ile problemlerin giderilmesi için işverene gerekli rapor ve önerileri sunacaktır. İş yerinde varsa asansör, iş iskelesi ,iş makineleri, iş ekipmanları, elektrik-mekanik tesisat kontrolleri yaptırılacak ve çalışanların bu ortamlarda iş kazasına maruz kalmadan çalışmaları için gerekli tedbirleri alınması için gerekli gözetim yapacaktır.

İş Sağlığı;

İş Sağlığı iş yerindeki çalışanların iş yerinde görevli “iş yeri hekimi” tarafından sağlık gözetimlerinin yapılarak öncelikle işe girişlerine ait “işe giriş raporu” verilmesi ile başlamaktadır. Ayrıca iş yerinin tehlike sınıfına göre belirlenen periyodlar ile işe giriş raporlarının yenilenmesi yani “periyodik işe giriş raporlarının” verilmesi gereklidir.

İş yeri hekim iş yerindeki risk değerlendirme ekibinin doğal üyesidir. İş güvenliği uzmanı ve risk değerlendirme ekibi ile iş yerindeki iş sağlığı açısından risklerin tespit edilmesine katkı sağlayarak bu risklerin ortadan kaldırılması için işverene gerekli danışmanlık hizmetini vermektedir. Ayrıca saha gözetimi yaparak iş sağlığı açısından ortamdaki tehlikeli durumları tespit edecektir.

Tüm işyerleri için aynı iş sağlığı ve güvenliği hizmetimi verilmelidir?

İşverenlerin önemli bir kısmı ne yazık ki; iş sağlığı güvenliği veya İSG denildiğinde sadece ayda bir kez uğrayan bazen telefonla arayıp soran İSG uzmanı veya iş yeri hekiminin gelip çay içtiğini sadece fatura kesilmesi için bu işin devlet tarafından uydurulan bir angarya olduğunu düşünmektedir.

Fakat işinde yetkin ve severek yapan iş güvenliği ve uzmanları ile çalışan ve İSG bilincine, iş güvenliği kültürüne sahip işverenler bunun doğru olmadığını sadece fatura keserek bu işin yapılmadığının en büyük göstergesidir.

İşyerleri öncelikle 3 adet tehlike sınıfına ayrılmıştır.

İşyeri tehlike sınıfları hangileridir?

a) Az tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri – Tüm iş yeri belgesine sahip olan iş yerleri ve C sınıfı İş Güvenliği belgesine sahip uzmanlar destek verebilir. (A ve B sınıfı belgeye sahip uzmanlarda verebilir.)

1. b) Tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri; Tüm iş yeri belgesine sahip olan iş yerleri ve B sınıfı İş Güvenliği belgesine sahip uzmanlar destek verebilir. (A sınıfı belgeye sahip uzmanlarda verebilir.)
2. c) Çok Tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri; Tüm iş yeri belgesine sahip olan iş yerleri ve A sınıfı İş Güvenliği belgesine sahip uzmanlar destek verebilir.

1.Temmuz 2020 yılına kadar uzmanlar bir üst sınıftaki iş güvenliği uzmanlarını baktığı işe bakabilmektedir. Bunun nedeni devletin sektörde yeterli sayıda iş güvenliği uzmanı yetişmemiş olmasını düşünmesidir.

Ayrıca her işyeri için gerek iş güvenliği uzmanı gerekse iş yeri hekimlerinin verecekleri sürede değişmektedir.

İŞYERİ TEHLİKE SINIFI BELİRLENMESİ NACE KODU NEDİR?

Başka bir sorunun cevabı da iş yerlerin hepsinde aynı iş güvenliği veya iş sağlığı hizmetinin verilip verilmediğidir. Bunun cevabı kesinlikle her iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği iş yerinin ortamına, yapılan işe, çalışan sayısına bağlı olarak bir çok değişken olması sebebi ile aynı hizmetin verilmesinin imkansız olmasıdır.

İş yerlerin şirket kurulurken yaptıkları işin özelliğine uygun olarak SGK SİCL Numaraları belirlenirken 17 haneli bir sicil numarası alındığını ve tüm işe girişleri, aylık sigorta ödemelerini bu numara üzerinden yaptığını tüm işverenler bilmektedir. Farkında olmadıkları ise bu 17 rakamdan oluşan kod verilirken 2-6 rakamları arasındaki 6 haneli “NACE KODLARI” o işyerinin tehlike sınıfı ve yaptığı işe göre değişmektedir. Mesela inşaat 41.20.02 olarak “NACE KODU”na koduna sahipken, hizmet sektörü 70.21.05 gibi bir  “NACE KODU”na sahip olabilmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği çok farklı alanlardan oluşan bir kavramdır. 6331 sayılı kanun ve buna bağlı birçok yönetmelik, genelge ve yönerge ile devlet iş yerlerindeki iş kazalarının en aza inmesini ve sıfır kaza ile çalışmaların yapılmasını amaçlamaktadır. Gelişmekte olan ülkemizde ise bu konuda ne yazık ki başarılı olduğumuzu söylemek mümkün değildir. Nerede ise günde 4 kişi hayatını kaybetmektedir.

Kazasız ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlanması için işverenler, çalışan ve devlet el ele vermeli bu konuda yükümlülüklerini sıfır tolerans ile yerine getirmelidir. Bu hizmeti sağlayan iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimlerinin konularını bilen tecrübeli kişilerden olması ve sorumluluklarını yerine getirecek İSG profesyonellerinden olması gerektiği unutulmamalıdır.